Wstęp. Powstające w wyniku operacji twarzowej części czaszki powikłania takie jak obrzęk, zrosty tkankowe czy zaburzenia funkcji nerwów wpływają na codzienne funkcjonowanie pacjentów. Redukcja wspomnianych zaburzeń stanowi cel i wyzwanie w pracy fizjoterapeutów. Natomiast zabiegi manualne w połączeniu z aplikacją taśm do kinesio tapingu mogą stanowić celowaną rehabilitację w redukowaniu tych objawów w grupie pacjentów onkologicznych.

Materiały i metody. W prowadzonych badaniach analizie poddana została grupa 36 osób, w wieku od 27 do 76 lat, po przebytym leczeniu chirurgicznym nowotworów twarzowej części czaszki i szyi. Spośród wykonywanych technik znalazły się taśmy K-Active naklejane przez 2 tygodnie pooperacyjnie, zabiegi, na które składał się masaż i terapia manualna dwa razy w tygodniu (45-60 minut jednorazowo) przez 3 miesiące, poczynając od pierwszego tygodnia po zabiegu. W celu podtrzymania wyników terapii w przerwach pomiędzy wizytami pacjenci wykonywali zalecane ćwiczenia. Ocenie podlegały tempo i zakres redukcji obrzęku, wymiary ruchów stawów skroniowo-żuchwowych, globalne ruchy odcinka szyjnego kręgosłupa, czas oraz jakość reinerwacji, a także poziom bólu. W procesie gromadzenia danych korzystano ze skal Pietruskiego, House’a i Brackmanna, VAS (Visual Analogue Scale) oraz pomiarów linijnych.

Wyniki. U każdego z pacjentów uczestniczących w badaniach nastąpiła poprawa wyników w obszarach z odnotowanymi zaburzeniami. Uśredniona wielkość mobilności stawu skroniowo-żuchwowego była na poziomie dolnych norm fizjologicznych, na przykład ruch odwodzenia 3,8 cm (+/- 3,2 cm). Kompleksowa ruchomość w szyjnych segmentach kręgosłupa we wszystkich badanych płaszczyznach uległa poprawie, przykładowo w płaszczyźnie strzałkowej w ruchu zgięcia osiągnięto wymiar 2,7 cm (+/- 1,3 cm), w wyproście 4,8 cm (+/-3,6 cm). Obrzęk uległ nieznacznej redukcji, a jej uśredniony zakres w każdym z pięciu pomiarów wyniósł 0,7 cm (+/- 1,3 cm). Włókna ruchowe w procesie reinerwacji w sposób niepełny odzyskały swoje funkcje, a ich uśredniony stan zobrazowany wynikami skali Pietruskiego przedstawia się następująco – 22,5 punktu (+/- 5,3 punktu). We włóknach czuciowych reinerwacja nastąpiła do stanu asymetrycznych zaburzeń czucia. Bolesność u pacjentów zmniejszyła się z 8 punktów (w skali VAS) na początku terapii, do 2 punktów (wartości uśrednione) na koniec terapii, czyli po okresie 3 miesięcy.

Wnioski. W wyniku terapii manualnej wspomaganej plastrowaniem dynamicznym ruchomość w stawach skroniowo-żuchwowych uległa normalizacji do minimalnych fizjologicznych zakresów. Kompleksowa mobilność odcinka szyjnego kręgosłupa wzrosła tylko w ograniczonym stopniu. Podobnie przedstawiają się wyniki terapii obrzęków. W obu przypadkach wydaje się potrzebne zindywidualizowane, a nie ujednolicone na potrzeby badań, podejście do opracowania zaburzeń. Odczucia bólowe, mimika twarzy i reinerwacja gałązek czuciowych na jej obszarze uległy poprawie, ich stan funkcjonalny można zgodnie opisać jako pośredni między niewielkim a umiarkowanym niedowładem, bez współistniejącego bólu.

Introduction. The complications arising as a result of facial surgery of the skull, such as edema, tissue adhesions, or nerve dysfunction, contribute to the worsening of patients' daily functioning. The reduction of these disorders is the goal and challenge in the work of physiotherapists. It should be analyzed whether manual procedures combined with the application of kinesio tapes can be targeted rehabilitation in reducing these symptoms in a group of oncological patients.

Material and methods. In the conducted research, a group of 36 people were qualified for the tests. These people were between the ages of 27 and 76. They were rehabilitated as a result of the surgical treatment of facial and neck cancer. Patients had comprehensive therapy implemented. Dynamic taping was performed for two weeks postoperatively, treatments with massage and manual therapy twice a week (45-60 min. - time of a particular visit) for a period of 3 months, starting from the first week after surgery. The results of the therapy were supported by patients performing the recommended exercises. The rate and amount of edema reduction were assessed. Changes in the movement of temporomandibular joints and complex movement of the cervical spine were measured. The rate and extent of reinnervation and the level of pain were controlled. The Pietruski’s, House and Brackmann’s scales, VAS and linear measurements were used for the assessment.

Results. Each patient participating in the study had improved results in the areas with reported disorders. The average size of temporomandibular joint mobility was at the level of lower physiological norms, e.g. abduction movement 3.8 cm (+/- 3.2 cm). Comprehensive mobility in the cervical spine segments in all examined planes has improved, for example in the sagittal plane in the flexion movement a dimension of 2.7 cm (+/- 1.3) was achieved, in a prosthesis 4.8 cm (+/- 3.6). The edema was slightly reduced and its mean range in each of 5 measurements was 0.7 cm (+/- 1.3 cm). Motor fibers in the reinervation process regained their functions to an incomplete degree. Their average state is 22.5 points (+/- 5.3 points) on the Pietruski scale. In sensory fibers, re-innervation occurred to the state of asymmetrical sensory disorders. Patient soreness decreased from 8 points at the beginning of therapy, to 2 points (both mean values) (VAS values) at the end of therapy, i.e. after 3 months.

Conclusions. As a result of manual therapy supplemented by dynamic tapering, mobility in the temporomandibular joints has approximately normalized to the minimum of physiological ranges. The comprehensive mobility of the cervical spine only increased slightly. The results of edema therapy are similar. A unified approach to patients, characteristic of scientific research, seems inappropriate in the case of therapy in patients from this group. In this case, personalized development can bring better results. Pain sensations, facial expressions and the re-innervation of its sensory branches have improved and according to their functional state can be described as intermediate between minor and moderate paresis, without concomitant pain.

Słowa klucze: terapia poonkologiczna, masaż, terapia manualna, powikłania pooperacyjne

Key words: postoncological therapy, massage, manual therapy, postoperative complications

PIŚMIENNICTWO
1. Pyszora A. Kompleksowa fizjoterapia pacjentów z obrzękiem limfatycznym. Medycyna Paliatywna w Praktyce. 2010; 4 (1): 23-29.
2. Apich G. Conservative lymphedema therapy – lymphological rehabilitation treatment. Wien Med Wochenschr. 2013; 163 (7-8): 169-176.
3. Liu X i wsp. Techniques of Yang's arthroscopic discopexy for temporomandibular joint rotational anterior disc displacement. Int J Oral Maxillofac Surg. 2019; 48 (6): 769-778.
4. Sahin F i wsp. Compressive neuropathy of long thoracic nerve and accessory nerve secondary to heavy load bearing. A case report. Eura Medicophys. 2007; 43 (1): 71-74.
5. Bautista-Aguirre F i wsp. Effect of cervical vs. thoracic spinal manipulation on peripheral neural features and grip strength in subjects with chronic mechanical neck pain: a randomized controlled trial. Eur J Phys Rehabil Med. 2017; 53 (3): 333-341.
6. Kassolik K i wsp. Efficacy of medical massage after facial skeleton surgery. Fizjoter Pol. 2007; 7: 425-430.
7. Chaitow L, Fritz S. Masaż leczniczy. Badanie i leczenie mięśniowo-powięziowych punktów spustowych. Wrocław: Elsevier Urban & Partner; 2010: 91-127
8. Chmielewska D, Piecha M. Manualny drenaż jamy ustnej. Twój Prz Stomatol. 2013; 5: 76-80.
9. Śliwiński Z, Krajczy M. Dynamiczne plastrowanie – podręcznik Kinesiology Taping. Wrocław: Markmed Rehabilitacja S.C.; 2014: 70-77.
10. Owens EF Jr. i wsp. Thrust Magnitudes, Rates, and 3-Dimensional Directions Delivered in Simulated Lumbar Spine High-Velocity, Low-Amplitude Manipulation. J Manipulative Physiol Ther. 2017; 40 (6): 411-419.
11. Ahuja V. i wsp. Study of stress-induced temporomandibular disorders among dental students: An institutional study. Natl J Maxillofac Surg. 2018; 9 (2): 147-154.
12. Majewski S. Gnatofizjologia stomatologiczna. Normy okluzji i funkcje układu stomatognatycznego. Warszawa: PZWL; 2007: 14-18.
13. Skolimowski T. Badania czynnościowe narządu ruchu w fizjoterapii. Wyd. 2. Wrocław: AWF Wrocław; 2012.
14. Kowalski L P, Sanabria A. Elective neck dissection in oral carcinoma: a critical review of the evidence. Acta Otorhinolaryngol Ital. 2007; 27 (3): 113-117.
15. Klop W M. Assessment of lymphatic drainage patterns and implications for the extent of neck dissection in head and neck melanoma patients. J Surg Oncol. 2011; 103 (8): 756-760.
16. Schlosser K A i wsp. Management of Surgical Incisions Using Incisional Negative-Pressure Therapy. Plast Reconstr Surg. 2019; 143: 15S-20S.
17. Szolnoky G i wsp. Manual lymph drainage efficiently reduces postoperative facial swelling and discomfort after removal of impacted third molars. Lymphology. 2007; 40 (3): 138-142.
18. Ristow O i wsp. Influence of kinesiologic tape on postoperative swelling, pain and trismus after zygomatico-orbital fractures. J Craniomaxillofac Surg. 2014; 42 (5): 469-476.
19. Rybka E i wsp. Supportive physiotherapy as an important part of prosthetic rehabilitation in a patient after surgery and trauma within the facial region of the skull – case report. Czas Stomatol. 2014; 67 (4): 553-561.
20. Tacani P M i wsp. Retrospective study of the physical therapy modalities applied in head and neck lymphedema treatment. Head Neck. 2016; 38 (2): 301-308.
21. Monteiro W. Effectiveness of global postural reeducation in the treatment of temporomandibular disorder: case report. J Bodyw Mov Ther. 2013; 17 (1): 53-58.
22. Aboutaam A i wsp. Morbihan disease: treatment difficulties and diagnosis: a case report. Pan Afr Med J. 2018; 26 (30): 226.
23. Shousha T M, Soliman E S, Behiry M. The effect of a short term conservative physiotherapy versus occlusive splinting on pain and range of motion in cases of myogenic temporomandibular joint dysfunction: a randomized controlled trial. J Phys Ther Sci. 2018; 30 (9): 1156-1160.