Na wstępie chciałbym z najwyższym uznaniem odnieść się do podjętego przez Autora trudu napisania uniwersalnego dzieła poświęconego protetyce stomatologicznej jako całości, tzn. zawierającego zarówno podstawy teoretyczne tego przedmiotu,  jak też praktykę kliniczną, i to – co szczególnie trudne – w dydaktycznym ujęciu wg reguł podręcznika akademickiego.

Postęp w protetyce stomatologicznej jako dziedzinie medycyny przebiega bardzo dynamicznie, a zmiany poglądów na wiele zagadnień klinicznych i teoretycznych sprawiają, że  dylemat dydaktyczny – czego, w jakim zakresie  i jak nauczać w okresie studiów akademickich nabiera szczególnego znaczenia. 

Podręcznik profesora Stanisława Majewskiego jest w tym względzie dziełem wyjątkowym, ponieważ przedmiot nauczania, który z pozoru sprawia wrażenie bardzo technicznego, w ujęciu Autora staje się opracowaniem na wskroś medycznym, w którego centrum znajduje się zawsze pacjent z jego problemami stomatologicznymi oraz uwarunkowaniami ogólnoustrojowymi. Oznacza to,  m.in., że opis  odpowiednich  metod leczniczych, a w tym stosowania różnego rodzaju konstrukcji protetycznych,  jest nakierowany na maksymalne zachowanie zdrowia jamy ustnej, z równoczesnym eliminowaniem skutków ubocznych, a zasada  primum non nocere jest w podręczniku  regułą w omawianiu każdego zagadnienia związanego z doborem metod i przebiegiem terapii protetycznej.  Podręcznik jest oparty na ugruntowanym piśmiennictwie i – co należy podkreślić  –  własnych klinicznych, naukowych i dydaktycznych doświadczeniach Autora w rozwiązywaniu zarówno podstawowych, jak i skomplikowanych problemów etiopatogenezy  morfologiczno-funkcjonalnych zaburzeń narządu żucia oraz metod diagnostyki i leczenia protetycznego.

Spośród ogromu zagadnień odnoszących się do teorii i  praktyki tego przedmiotu Autor wybrał treści, których zakres wiedzy jest niepodważalny i stanowi fundament do opanowania współczesnej protetyki stomatologicznej jako dziedziny nauk medycznych i zabiegowej specjalności lekarskiej. Pod względem zaś dydaktycznym jest to dzieło wyjątkowe, w którym  biologiczne i humanitarne nastawienie Autora do problemów z zakresu protetyki stomatologicznej stało się kluczem do rozwiązania dylematu czego i w jakim zakresie nauczać – co  wyróżnia ten podręcznik spośród dotychczasowych opracowań z tej dziedziny.

Podręcznik został wydany w dwu wersjach klasycznej (2014 r.) i elektronicznej z kodem internetowym (2015 r.) przez prestiżowe wydawnictwo Elsevier Urban&Partner,  które zwróciło się do prof. S. Majewskiego – jako autorytetu w dziedzinie protetyki stomatologicznej i znanego autora wielu wcześniejszych również książkowych opracowań – z propozycją napisania podręcznika z całego zakresu współczesnej protetyki stomatologicznej. Dzieło liczy 420 stron druku w formacie A4 w twardej oprawie z licznymi kolorowymi fotografiami, schematami i rysunkami.  Podręcznik składa się z czterech  części zatytułowanych kolejno:  Część I – Podstawy teoretyczne, Część II – Podstawowa praktyka kliniczna, Część  III – Leczenie specjalistyczne w wybranych jednostkach chorobowych,  Część IV – Laboratorium i materiały. Podział na cztery części, oznaczone w druku kolorowym kodem, stanowi logiczną konsekwencję założeń Autora co do wyboru problemów omawianych w podręczniku. Każda z tych części składa się z licznych rozdziałów i podrozdziałów, które systematyzują zawarty materiał w logiczną całość, jednocześnie ułatwiając czytelnikowi dotarcie w szybki sposób  do interesujących go zagadnień. Każdy z rozdziałów kończy się pytaniami testującymi nabytą wiedzę, których treść  jest jednocześnie podkreśleniem najistotniejszych zagadnień,  na  które czytelnik powinien zwrócić uwagę, przyswajając wiedzę zawartą w danym rozdziale. Ponadto w każdym rozdziale w ramkach  – w kolorze przypisanym do odpowiedniej części podręcznika – są wyeksponowane ważne  informacje,  które czytelnik  powinien zapamiętać. Podręcznik jako całość jest  przy tym zwięzły, ma przejrzysty układ graficzny jest napisany znakomitą polszczyzną  oraz bogato ilustrowany.       

Istotnym elementem  dydaktycznym są liczne  fotografie,   najczęściej zaczerpnięte z dokumentacji klinicznej Autora oraz  schematy i rysunki, które w przystępny sposób  ilustrują omawiane zagadnienia. Szczegółowe podpisy pod ilustracjami są uzupełnieniem tekstu danego  rozdziału. Przyjęty system informacji: zdjęcia fotograficzne, ilustracje, schematy, tabele i wykresy oraz treści rozdziału – dają gwarancję zrozumienia zawartych w nim informacji i stanowią odpowiedź na ostatnią składową dylematu  dydaktycznego -  tj. jak nauczać.

Omawiając bardziej szczegółowo poszczególne części ocenianego dzieła,  chciałbym  zwrócić uwagę na kilka istotnych zalet tego opracowania jako nowoczesnego podręcznika akademickiego. 

Część I zatytułowana Podstawy teoretyczne zawiera osiem rozdziałów, które wprowadzają informacje z zakresu anatomii i fizjologii jamy ustnej w aspekcie protetyki stomatologicznej oraz zmian w układzie stomatognatycznym  związanych z wiekiem.  Na  szczególne podkreślenie zasługuje  umieszczenie definicji pojęć związanych z okluzją i stanami artykulacyjnymi żuchwy oraz  rozdziału dotyczącego estetyki twarzy, jako jednego z celów leczenia protetycznego, a także  rozdziału z zakresu psychologicznych aspektów leczenia protetycznego. Zwykle zagadnienia te są pomijane lub omawiane bardzo pobieżnie  podczas, gdy estetyka twarzy  w obecnej dobie jest ogromną siłą napędową leczenia stomatologicznego, a wzajemna interakcja lekarz – pacjent to kluczowy problem każdego postępowania rehabilitacyjno-terapeutycznego.

Część II pt. Podstawowa praktyka kliniczna to najobszerniejsza część omawianego dzieła. Została podzielona na 10 rozdziałów, w których Autor omawia wiele zagadnień –  od diagnostyki  i wskazań do leczenia protetycznego do mikrobiologicznych aspektów leczenia i profilaktyki przeciwzakaźnej. Poszczególne rozdziały dotyczą najistotniejszych zagadnień praktyki protetycznej. Autor uciekł od tradycyjnego schematu podręczników protetyki stomatologicznej –  omawiających poszczególne aparaty protetyczne i metody ich wykonania  – wychodząc ze słusznego założenia, że podstawą doboru metod leczenia protetycznego, a w tym doboru określonego rodzaju konstrukcji protez,   są – wynikające z diagnozy – potrzeby zdrowotne pacjenta. Na tej podstawie omawia (w poszczególnych rozdziałach tej części podręcznika)  kompleks zagadnień dotyczących diagnostyki i zasad  planowania leczenia oraz metody  rehabilitacji protetycznej – opisując kolejno  procedury zabiegowe w zależności od rodzaju  destrukcyjnych zmian w narządzie żucia.

Rozdział  zatytułowany Implantoprotetyczna metoda rekonstrukcji uzębienia  jest  kluczowym rozdziałem części II podręcznika i wyrazem przekonania Autora, że nie ma nowoczesnej protetyki bez implantologii,  jako alternatywy dla dotąd stosowanych w protetyce  metod leczenia. Wprowadzenie do nauczania wiadomości z implantologii  stomatologicznej  już na studiach staje się koniecznością , gdyż całkowicie zmienia to pogląd na dotychczasowe metody odbudowy braków zębowych.  Wiarygodność treści zawartych w tym rozdziale dodatkowo potwierdza fakt, że podawane informacje są oparte na własnych bogatych doświadczeniach klinicznych i naukowych Autora – jednego z pionierów implantologii stomatologicznej w Polsce. Treść części  drugiej  podręcznika została wzbogacona o bogato ilustrowane przykłady kliniczne, które wprowadzają czytelnika w zasady postępowania terapeutycznego od rozpoznania do terapii odtwórczej. Opisy przypadków są zaczerpnięte z bogatego doświadczenia Autora jako praktykującego klinicysty w tej dziedzinie stomatologii.

Część III Leczenie specjalistyczne w wybranych jednostkach chorobowych zawiera zwięzły opis najważniejszych, z punktu widzenia praktyki klinicznej, zagadnień z zakresu diagnostycznych i terapeutycznych procedur specjalistycznych.  Umieszczenie  treści obejmujących kompleksowe leczenie specjalistyczne jest celowe, poznanie bowiem zasad rozpoznania jednostek chorobowych i metod leczniczych pacjentów z trudnymi problemami zdrowotnymi jest koniecznością na każdym etapie,  zarówno kształcenia,  jak i praktyki klinicznej . Jest to ważne również dlatego, że podręcznik jest adresowany także do młodych lekarzy przygotowujących się do egzaminu specjalizacyjnego z zakresu protetyki stomatologicznej.  Część ta składa się z pięciu rozdziałów, które dotyczą rozpoznania i leczenia takich stanów chorobowych,  jak:  stomatopatie protetyczne, patologiczne starcie zębów, okluzja urazowa , dysfunkcje układu stomatognatycznego oraz  zasady profilaktyki periodontologicznej w postępowaniu protetycznym.  W każdym z tych rozdziałów Autor przekazuje najbardziej  aktualną wiedzę  z zakresu  stanów chorobowych, które dotyczą coraz większej populacji pacjentów, a zatem wyjaśnienie przyczyn oraz możliwości profilaktyki i terapii tych jednostek chorobowych jest bardzo cenne z punktu widzenia tak dydaktycznego,  jak też praktyki stomatologicznej.  Na podkreślenie zasługuje umieszczenie przykładów klinicznych, w których rehabilitacja pacjentów została oparta na metodach minimalnie inwazyjnych,  co potwierdza główne założenia terapeutyczne Autora. Również bardzo istotną wartością tego opracowania  są zagadnienia profilaktyki w praktyce protetycznej  – jako że problemy te są często pomijane, stając się powodem jatrogennych powikłań leczenia protetycznego.

Część IV Laboratorium i materiały składa się z  pięciu  rozdziałów,  w których Autor zawarł najistotniejsze informacje z zakresu techniki dentystycznej i stosowanych materiałów odtwórczych oraz ich wpływu na zdrowie jamy ustnej – przedstawiając wyniki oryginalnych badań własnych nad tkankową reaktywnością na tworzywa i stopy stanowiące budulec uzupełnień protetycznych. Część ta jest znakomitym uzupełnieniem części klinicznej,  a omawiane zagadnienia wyjaśniają częste niepowodzenia i  powikłania wynikające z nieprawidłowości  technicznego wykonania uzupełnień protetycznych  lub  nieodpowiedniego doboru materiałów odtwórczych.

W podsumowaniu pragnę podkreślić, że jest to oryginalne dzieło autorskie oparte na aktualnych i niepodważalnych  kanonach współczesnej wiedzy i praktyki klinicznej, popartej własnym wieloletnim doświadczeniem naukowym, dydaktyczny i klinicznym Autora. Polecam podręcznik studentom i lekarzom zainteresowanym protetyką stomatologiczną.